Tereny, które obecnie zajmuje Gniezno, niegdyś, przed ponad tysiącem lat były matecznikiem Polan. Podstawą istnienia tego plemienia było rolnictwo, a obszary, na których mieszkali, były już wtedy w dużej mierze pozbawione lasów. Zamiast nich rozciągały się pola, od których bogactwa owo plemię zapożyczyło swą nazwę. Jako że właśnie ono było najbardziej ekspansywne na terenie późniejszej Polski, to właśnie od nich nowo powstałe państwo wzięło swoją nazwę. Warto tutaj zauważyć, że także i współczesne Gniezno leży na terenie w zasadzie bezleśnym – las otacza miasto jedynie od strony południowej. Skoro obszar lasów, w których mogliby się ukryć w razie napadu wrogów, była dla Polan zbyt mały i nieodpowiedni, postanowili wykorzystać inny czynnik ukształtowania terenu. Widzimy to, jeśli przeanalizujemy pierwsze ośrodki państwowości Polan – Gniezno było otoczone jeziorami, a Ostrów Lednicki, Ostrów Tumski i choćby Giecz stanowiły osady, położone na wyspach, oblewanych wodami jeziora lub rzeki. Takie umiejscowienie pozwalało pierwszym Polakom, jeszcze nieokrzepłym w państwowości, na choćby częściową ochronę przed atakami wroga. Nie zawsze jednak było wystarczające, o czym świadczy choćby fakt, że miasto zostało w dużej mierze zburzone i splądrowane po napadzie czeskiego księcia Brzetysława, który nastąpił w 1038 r. Właściwie można powiedzieć, że to od tego wydarzenia i właśnie tej daty, zaczyna się powolny upadek Gniezna jako miasta.
