Najazd Brzetysława, czeskiego księcia, na Gniezno w 1038 r., stanowił pewną cenzurę w historii miasta. W związku ze zniszczeniami miasta w wyniku tego najazdu, Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę Polski do Krakowa. Nie oznaczało to jednak bynajmniej, iż Gniezno całkowicie straciło na znaczeniu. Było bowiem nadal, po Poznaniu, drugim największym miastem w Wielkopolsce. Formalna lokacja miasta na prawie niemieckim, nastąpiła za rządów Władysława Odonica, który właśnie w Gnieźnie umieścił swój zamek książęcy. Choć jej dokładna data nie jest znana, to jednak można sądzić, że odbyła się najpóźniej w 1239 r. Pod koniec XIII wieku, Gniezno ponownie przeżyło chwile swojej chwały. Tutaj bowiem dokonali swojej koronacji w 1295 r. Przemysław II, a w 1300 r. Wacław II. Natomiast w czasach panowania Władysława Jagiełły, Gniezno stało się nieformalną polską stolicą chrześcijaństwa. Od tych czasów bowiem arcybiskupi gnieźnieńscy stali się prymasami Polski, a także automatycznie otrzymywali godność kardynalską. W późniejszych wiekach, Gniezno było wprawdzie liczącym się ośrodkiem miejskim, nawet stolicą województwa, ale tylko w skali lokalnej. Gniezno przeżyło niezwykłe chwile ponownie dopiero w II połowie XX wieku. To tutaj celebrowano uroczyście Tysiąclecie Chrztu Polski w 1966 r., pierwszą pielgrzymkę papieża Jana Pawła II do Polski w 1979 r., a także tysiącletnią rocznicę śmierci św. Wojciecha w 1997 r., kiedy to w uroczystościach uczestniczył papież, a także siedmiu prezydentów Europy Środkowej i Wschodniej.
